Prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich

Program zapobiegania zakażeniom dróg oddechowych przez RSV istnieje w Polsce od 2008 r. W tym czasie objął ponad 4000 dzieci urodzonych przedwcześnie. Do programu kwalifikowane są noworodki urodzone przedwcześnie, to znaczy przed ukończeniem 33. tygodnia ciąży (prawidłowa ciąża trwa 40+- 2 tygodnie). Dzieci urodzone z tak bardzo skróconej ciąży ważą przy urodzeniu zaledwie od 500 do 1000 g, rzadko więcej.

Wirus RS to wirus atakujący nabłonek układu oddechowego i powodujący zmiany zapalne oskrzeli i płuc u małych dzieci z wąskimi drogami oddechowymi.

Zakażenia RSV są przyczyną 50% przypadków zapaleń płuc i 90% przypadków zapaleń oskrzelików u dzieci w 1. roku życia. Dlaczego ryzyko zachorowania spowodowanego tym wirusem jest największe u wcześniaków?

Podstawowym wyjaśnieniem tego faktu jest to, że płuca wcześniaków nie są w pełni rozwinięte. Sprawia to wiele problemów od samego początku ich życia, w większości wymagają one tuż po urodzeniu wsparcia oddechowego lub sztucznej wentylacji. A to naraża je na różnorodne powikłania, zakłóca również tok dojrzewania płuc poza organizmem mamy, co może prowadzić do przewlekłej choroby płuc znanej jako dysplazja oskrzelowa-płucna (BPD). Dzieci urodzone znacznie przedwcześnie i z BPD częściej chorują i częściej wymagają leczenia w warunkach oddziałów szpitalnych. Jak wiadomo ze statystyk krajów europejskich i USA, najczęstszą przyczyną hospitalizacji w tej grupie dzieci jest zakażenie wirusem RS.

Jaki jest obraz zakażeń RSV?

Zakażenie RSV może przebiegać łagodnie (nieżyt górnych dróg oddechowych), ze średnim nasileniem (zapalenie oskrzeli) lub być przyczyną ciężkiego zapalenia oskrzelików albo zapalenia płuc z niewydolnością oddechową. U dorosłych i starszych dzieci najczęściej ma postać infekcji kataralnej o łagodnym przebiegu, ale u najmniejszych dzieci powoduje ciężkie zachorowania wymagające intensywnego leczenia. Zapalenie oskrzelików związane jest z obturacją obwodowych dróg oddechowych, co utrudnia przedostanie się powietrza wdychanego do płuc, utrudnia wymianę gazową i powoduje niewydolność oddechową z dusznością i nieefektywnym, męczącym kaszlem. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, wymagający najczęściej leczenia w warunkach oddziału intensywnej terapii. Wobec tak poważnych zagrożeń dla życia i zdrowia dzieci urodzonych przedwcześnie, które po urodzeniu wymagały przecież długiego leczenia w szpitalu i dopiero co zdołały „wyjść na prostą”, unikanie zakażenia odgrywa ogromną rolę.

Na czym polega Program zapobiegania zakażeniom wirusem RS?

Wobec braku leczenia przyczynowego (brak możliwości szczepień i skutecznego leczenia przeciwwirusowego), w unikaniu zakażenia bardzo ważną rolę pełni profilaktyka. Aktualnie jedynym wprowadzonym do praktyki środkiem skutecznie zapobiegającym zakażeniom RSV jest humanizowane przeciwciało monoklonalne klasy IgG, które uniemożliwia penetrację wirusa RS do nabłonka dróg oddechowych.

Jak prowadzony jest Program zapobiegania zakażeniom wirusem RS?

W Polsce profilaktyka jest prowadzona w ramach programu lekowego objętego refundacją. Koszty tej profilaktyki są na tyle wysokie, że ich ponoszenie nie byłoby możliwe przez większość rodzin dzieci nią objętych, stąd konieczność finansowania na zasadzie programu bezpłatnego dla pacjentów. W 2008 r. zrealizowano po raz pierwszy Ogólnopolski Program Zapobiegania RSV z zastosowaniem immunizacji.

Obecnie profilaktyka zakażeń wirusem RS obejmuje wszystkie dzieci które:

• w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 1. roku życia i spełniają następujące kryteria:
– wiek ciążowy do 28. tygodnia ciąży lub
– dysplazja oskrzelowo-płucna

• w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 6. miesiąca życia i spełniają kryterium:
– wiek ciążowy między 29. a 32. tygodniem ciąży (32 tygodnie i 6 dni).

Klinicznym potwierdzeniem dysplazji oskrzelowo-płucnej jest stosowanie tlenoterapii o stężeniu powyżej 21% co najmniej do 28. doby życia. Immunizację przeprowadza się jednorazowo i należy rozpocząć ją przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia. Profilaktyka polega na podaniu minimum 3 i maksymalnie 5 dawek przeciwciała w sezonie zakażeń, tj. od 1 października do 30 kwietnia. Z badań epidemicznych wiemy, że w Polsce ten właśnie okres jest okresem zwiększonego ryzyka zachorowań na zakażenia spowodowane wirusem RS i dlatego w naszym klimacie najmniejsze i najmniej odporne dzieci wymagają wtedy szczególnej ochrony. Analiza wyników wykazała, że profilaktyka jest efektywna, bezpieczna, a częstość działań niepożądanych w postaci gorączki, zwiększonej nerwowości dziecka lub odczynu miejscowego jest niska i nie przekracza 3%. U żadnego z dzieci nie stwierdzono ciężkiego działania niepożądanego.

Trzeba również pamiętać, że ogromne znaczenie ma „zwykła” ochrona przed zakażeniami, a więc rygorystyczne przestrzeganie higieny własnej (mycie rąk!) i otoczenia, eliminacja narażenia na dym tytoniowy oraz izolacja od osób chorych.

Listę ośrodków, które realizują program profilaktyki zakażeń RSV można znaleźć tutaj

Artykuł pochodzi z 4. numeru gazetki „Mam(y) wcześniaka”

WRÓĆ DO LISTY ARTYKUŁÓW